درمان گیاهی کم خونی

کم خونی عارضه ای است که بیشتر افراد یا با آن مواجه هستند و یا یکی از نزدیکانشان از این بیماری رنج می برد. کم خونی را می توان با رعایت برخی از دستورالعمل های پزشکی یا اصلاح سبک زندگی و تغذیه از بین برد یا از آن پیشگیری کرد. بسیاری از گیاهان دارویی نیز وجود دارند که در درمان کم خونی بسیار موثر هستند. در این مطلب ابتدا شما را با علل ایجاد و انواع کم خونی آشنا می کنیم و سپس راه های پیشگیری و درمان این بیماری را با استفاده‌ از گیاهان دارویی ذکر می کنیم.

کم خونی چیست؟

کم خونی یک بیماری است که با نداشتن گلبول های قرمز کافی برای حمل اکسیژن به بافت ها مشخص می شود.
انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد که هر کدام علت خاص خود را دارند و بسته به شدت بیماری ممکن است یک بیماری موقتی یا مداوم باشد.

کم خونی به عنوان کاهش یک یا چند مورد مربوط به گلبول های قرمز تعریف می شود که شامل موارد زیر است:

غلظت هموگلوبین : به عنوان مقدار هموگلوبین اصلی حامل اکسیژن در خون تعریف می شود.
هماتوکریت : هماتوکریت یا درصد حجم گلبول های قرمز از حجم کل خون است.
تعداد گلبولهای قرمز : تعداد گلبولهای قرمز موجود در حجم معینی از خون.

نکاتی در مورد هموگلوبین
گلبول های قرمز حاوی هموگلوبین ، پروتئین غنی از آهن که رنگ قرمز دارد ، هستند.
هموگلوبین به انتقال اکسیژن از ریه ها به بقیه بدن و دی اکسید کربن از بدن به ریه ها کمک می کند ، به طوری که می تواند از بدن خارج شود.
بیشتر سلولهای خونی ، از جمله گلبولهای قرمز ، به طور مداوم در مغز استخوان تولید می شوند ، ماده ای قرمز رنگ و اسفنجی که در حفره های بزرگ استخوان بدن یافت می شود.
بدن برای تولید هموگلوبین و گلبول های قرمز خون ، به آهن و سایر مواد معدنی ، ویتامین ها و پروتئین هایی که در غذای فرد وجود دارد ، علاوه بر برخی هورمون ها ، که مهمترین آنها اریتروپویتین (EPO) است ، نیاز دارد. که ازکلیه ها به منظور تولید گلبول های قرمز ترشح می شوند.
لازم به ذکر است که طول عمر متوسط گلبول قرمز بین 110 تا 120 روز متغیر است.
وقتی فردی از کم خونی رنج می برد ، بدن او به اندازه کافی گلبول قرمز تولید نمی کند ، اما بسیاری از آنها سریعتر از آنکه قادر به تولید سلول های خونی جدید باشند ، از بین می روند یا از بین می روند.

علائم کم خونی

ظاهر علائم کم خونی بستگی به شدت وضعیت بیمار، میزان پیشرفت بیماری و نیاز بیمار به اکسیژن دارد.
علائم کم خونی معمولاً در صورت پیشرفت سریع بیماری ظاهر می شود ، اما اگر پیشرفت آن کند باشد ، ممکن است هیچ علائمی ظاهر نشود. زیرا بدن به موقعیت جدید عادت کرده است.

علائم کم خونی بسته به علت آن متفاوت است و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

خستگی
رنگ پریدگی پوست
ضربان قلب سریع و نامنظم
تنگی نفس
درد قفسه سینه
سرگیجه
تغییرات در وضعیت شناختی
دست و پای سرد
سردرد
سکته قلبی

انواع کم خونی را می توان بر اساس علت آن به شرح زیر تقسیم بندی کرد:

نارسایی کمبود آهن

کم خونی ناشی از فقر آهن (کم خونی فقر آهن) یکی از انواع شایع کم خونی می باشد.
دلیل این نوع کم خونی این است که مغز استخوان برای تولید هموگلوبین به آهن نیاز دارد و در صورت عدم وجود مقادیر مناسب آن ، ممکن است باعث کاهش تولید گلبول های قرمز خون شود.

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین

بدن برای تولید مقدار کافی گلبول قرمز به ویتامین های زیادی مانند اسید فولیک ( اسید فولیک) و ویتامین B12 نیاز دارد.
رژیم غذایی ناقص ممکن است تولید گلبول های قرمز را کاهش دهد و برخی از افراد از ناتوانی بدن در جذب موثر ویتامین B12 رنج می برند.

داشتن بیماری مزمن

کم خونی می تواند ناشی از بسیاری از بیماری های مزمن باشد ، مانند: سرطان ، سندرم نقص ایمنی اکتسابی (ایدز) ، نقرس ، بیماری کرون ، برخی بیماری های التهابی مزمن و نارسایی کلیه.

کمخونی آپلاستیک

آنمی آپلاستیک یکی از انواع نادر کم خونی است، معمولا به دلیل کاهش توانایی مغز استخوان، در تولید همه انواع سلولهای خونی رخ می دهد.
علت کم خونی آپلاستیک هنوز در اکثر موارد ناشناخته است ، اما اعتقاد بر این است که این بیماری با بیماریهایی که بر عملکرد سیستم ایمنی تاثیر می گذارد، مرتبط است.

کم خونی ناشی از بیماری در مغز استخوان

برخی از بیماری ها وجود دارد مانند: سرطان خون و میلودیسپلازی ، که می تواند منجر به بروز کم خونی شود و مغز استخوان را تحت تاثیر قرار دهد ، زیرا می تواند باعث کاهش یا توقف کامل تولید گلبول های قرمز خون شود.

کم خونی همولیز

این نوع کم خونی زمانی اتفاق می افتد که گلبول های قرمز سریعتر از آنکه مغز استخوان بتواند سلول های خونی جدید تولید کند ، از بین می روند.

ابتلا به برخی بیماریها

برخی بیماریها وجود دارند که ممکن است باعث آسیب قابل توجهی به گلبولهای قرمز خون شوند ، مانند: اختلالات سیستم ایمنی که باعث تولید آنتی بادی علیه گلبولهای قرمز شده و باعث تخریب زودرس آنها می شود.

کم خونی داسی شکل

انتقال کم خونی داسی شکل ارثی است. معمولاً در نتیجه نقص در هموگلوبین ایجاد می شود و باعث تولید گلبول های قرمز خون داسی شکل می گردد، بنابراین این سلول ها که زودرس هستند، می میرند.

عوامل خطر ایجاد کم خونی

گاه برخی از عادات تغذیه ای یا سبک زندگی افراد خطر ابتلا به کم خونی را افزایش می دهند. برخی از این عوامل خطر به شرح زیر است :

سوء تغذیه

بیشتر اوقات ، رژیم غذایی بسیاری از افراد حاوی مقدار کافی آهن و سایر ویتامین ها مانند اسید فولیک نیست که خطر ابتلا به کم خونی را افزایش می دهد.

بیماریها و اختلالات روده

در صورت وجود برخی از اختلالات روده مانند بیماری کرون (بیماری سلیاک) در جذب غذا و ویتامین هایی که بدن دچار کمبود آنها است، فرد دچار مشکل است و در نتیجه ممکن است برخی از این کمبود ها باعث ایجاد کم خونی در بدن شود.

چرخه قاعدگی

زنان در دوران باروری بیشتر از مردان از کم خونی فقر آهن رنج می برند ، زیرا زنان در دوران قاعدگی مقدار زیادی خون از دست می دهند.

بارداری

زنان باردار بسیار مستعد ابتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن هستند و بنابراین برای رشد و نمو به جنین به مقدار آهن و هموگلوبین نیاز دارند.

DNA

گاهی اوقات کم خونی به صورت ژنتیکی منتقل می شود ، اگر یکی از اعضای خانواده از یکی از انواع کم خونی که از طریق وراثت منتقل می شود ، مانند کم خونی داسی شکل ، رنج می برد، ممکن این بیماری از طریق ژنتیک به نسل بعد نیز منتقل شود.

عوارض ناشی از کم خونی

اگر کم خونی به موقع تشخیص داده و درمان نشود، موجب ایجاد عوارض در بدن فرد بیمار میشود. که برخی از این عوارض عبارتند از:

-خستگی مفرط: جایی که بیمار تا حدی احساس خستگی می کند که مانع از انجام وظایف ساده روزانه خود می شود و ممکن است فعالیت های ساده یا کار برای او مشکل باشد.

-مشکلات قلبی: کم خونی ممکن است ضربان سریع قلب را برای جبران کمبود اکسیژن در خون ایجاد کند و گاهی اوقات باعث نارسایی قلبی شود.

-آسیب عصبی: ویتامین B12 برای عملکرد مناسب عصب ضروری است. کم خونی ناشی از کمبود این ویتامین به اعصاب بدن آسیب می رساند.

-تغییرات در وضعیت شناختی: کمبود ویتامین B12 بر عملکرد مغز تاثیر می گذارد .

-مرگ: کم خونی داسی شکل باعث عوارض جدی پزشکی می شود و از دست دادن مقدار زیادی خون در مدت زمان کوتاه منجر به کم خونی می شود که می تواند کشنده باشد.

تشخیص کم خونی

کم خونی را می توان با دانستن سابقه پزشکی بیمار ، انجام معاینه فیزیکی جامع و آزمایش خون شامل شمارش کامل سلول های خون ، که در آن مشاهدات زیادی باید در نظر گرفته شود ، تشخیص داد. سلولهای خونی برای مشاهده اندازه ، شکل و رنگ آنها بررسی می شوند.انجام این آزمایشها به تشخیص دقیق کمک می کند.در کم خونی فقر آهن ، گلبولهای قرمز خون کوچکتر و رنگ پریده تر از حالت معمول هستند و در کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ، گلبولهای قرمز خون بزرگتر و کمتر از حد معمول هستند.

درمان دارویی کم خونی

درمان کم خونی و استفاده از دارو های تجویز شده توسط پزشک، بستگی به تشخیص علت بیماری دارد. چرا که هر نوع کم خونی درمان خاص خود دارد که به شرح زیر است:

-درمان کم خونی فقر آهن : در بیشتر موارد ، کم خونی این نوع با مکمل های آهن درمان می شود.

-درمان کم خونی ناشی از کمبود ویتامین: این نوع با تزریق حاوی ویتامین B12 درمان می شود.

-درمان کم خونی مرتبط با بیماری های مزمن: درمان خاصی برای این نوع کم خونی وجود ندارد.

-درمان کم خونی آپلاستیک: کم خونی این نوع با تجویز خون داخل وریدی درمان می شود. برای افزایش میزان گلبول های قرمز در بدن.

-درمان کم خونی ناشی از بیماری در مغز استخوان: این نوع کم خونی با شیمی درمانی و پیوند مغز استخوان درمان می شود.

-درمان کم خونی همولیتیک: درمان این بیماری شامل مصرف داروهایی است که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کند و به گلبول های قرمز خون حمله می کند.

-درمان کم خونی داسی شکل: درمان کم خونی از این نوع شامل نظارت و نظارت بر سطح اکسیژن در بدن و مصرف مسکن است .

درمان گیاهی کم خونی

گیاهان دارویی از گذشته تا کنون مورد استفاده عموم مردم بوده اند و تاثیر آنها بر افزایش سطح سلامت بدن با کمترین عارضه به اثبات رسیده است. در مورد کم خونی نیز می توان از گیاهان بهره گرفت. با اینکه درمان کم خونی بستگی به تشخیص علت این بیماری دارد، اما برخی از گیاهان به صورت بالقوه می توانند در رفع کم خونی بدن بسیار مفید باشند. در ادامه به چند مورد از این گیاهان اشاره خواهیم کرد :

یونجه برای رفع مشکل کمخونی

یونجه (Medicago sativa) که در زبان ترکی به آن یونجا می گویند، گیاهی چند ساله یا دائمی است که ریشه راست دارد. یونجه طبع گرمی دارد و در طب سنتی مورد استفاده قرار می گیرد.
این گیاه یک داروی سنتی است که برای تقویت و تصفیه خون استفاده می شود. ممکن است قدرت خون را افزایش داده و در موارد کم خونی ساده ، هموگلوبین را به سطح طبیعی خود برساند. با این حال ، امکان دارد با برخی از داروهای رقیق کننده خون تداخل داشته باشد، مانند کالوارفارین ، لیتیوم و دیوکسین.
برای استفاده از یونجه می توانید ریشه آن را به مدت 20 دقیقه و یا برگ های گیاه را به مدت 5 دقیقه در آب جوش قرار دهید و پس از دم کشیدن محلول حاصل را صاف کرده و میل نمایید. علاوه براین می توانید یونجه را با سایر گیاهان موثر بر درمان کم خونی مانند قاصدک و بابا آدم ترکیب کنید.

قاصدک

قاصدک (Taraxacum) که در طب سنتی به آن طرشقون می‌گویند، گیاهی علفی و دائمی می باشد. این گیاه خودرو است و در حاشیه مزارع، جاده ها و کشتزار ها یافت می شود. گیاه قاصدک نیز می تواند برای کم خونی بسیار مفید باشد، می توانید از این گیاه به صورت دم کرده یا جوشانده استفاده کنید.

گزنه

گزنه گیاهی وحشی است که در اکثر مناطق جهان رشد می کند. این گیاه برگهای گزنده دارد و تماس این برگها با پوست انسان ممکن است علائم آلرژیک ایجاد کند.
گزنه سرشار از آهن و ویتامین C است که می تواند در درمان خونی مفید باشد، استفاده از دمنوش گیاه گزنه یا تخم گزنه برای افراد دچار کم خونی گزینه بسیار مناسبی است. این ماده جذب آهن در بدن را افزایش می دهد و از طرفی باعث افزایش تعداد گلبول های قرمز خون می شود.

رزماری و کم خونی

رزماری (Rosmarinus officinalis) گیاهی معطر و بومی مناطق مدیترانه ای است. این گیاه خواص دارویی متعهد دارد که یکی از آنها کمک به تولید گلبول های قرمز خون است. به همین جهت استفاده از رزماری در تهیه انواع غذا یا مصرف دمنوش آن به افراد دچار کم خونی توصیه می شود.

بادرنجبویه

بادرنجبویه (Melissa officinalis) گیاهی از خانواده نعناع سانان با عطر و طعمی شبیه لیمو است. بادرنجبویه حاوی مواد مغذی و عناصر معدنی بسیاری است.
استفاده از دمنوش این گیاه باعث تحریک تولید گلبول های می شود و از طرفی مواد معدنی مورد نیاز برای تولید گلبول های قرمز همچون آهن، روی و مس را در اختیار سلول های سازنده گلبول ها قرار می دهد.

خرنوب

خرنوب (Ceratonia siliqua) گیاهی از خانواده باقلائیان و درختچه ای همیشه سبز است. قسمت مورد استفاده این گیاه میوه آن است که آن را خشک و آسیاب می کنند و به عنوان پودر خرنوب مورد استفاده قرار می دهند.
پودر خرنوب منبع مهمی از آهن است که علاوه بر تقویت سیستم ایمنی بدن باعث افزایش تولید گلبول های قرمز خون می شود و برای درمان کم خونی ناشی از فقر آهن بسیار مفید است.

زیره سیاه

زیره سیاه ادویه ای خوش عطر و لو از خانواده جعفری است. این دانه های کوچک در تهیه انواع ادویه ها و غذا ها نور استفاده قرار می گیرد. زیره سرشار از مواد مغذی چون آهن، منیزیم، کلسیم و فیبر است که استفاده از آن در رژیم غذایی باعث بهبود روند سلامتی بدن می شود. از جمله خواص استفاده از زیره سیاه عبارتند از اینکه ضد سرطان است، از اسپاسم عضلانی جلوگیری می کند، ضد نفخ و حساسیت است و قارچ های پوستی را درمان می کند. زیره همچنین برای تقویت سیستم گوارشی بسیار مفید است. یکی از فواید شاخص زیره سیاه تاثیر آن بر درمان کم خونی است. افراد دچار کم خونی می توانند با استفاده از زیره سیاه در غذاهای خود به طور چشمگیری شاهد کاهش علائم مربوط به بیماری کم خونی باشند.

جعفری

جعفری(petroselinum cri fuss) نیز یکی از مفیدترین گیاهان برای درمان کم خونی است که می تواند با تامین آهن بدن از کم خونی ناشی از فقر آهن جلوگیری کند و یا به درآن کمک نماید.
جعفری سبزی خوش عطر و طعمی است که معمولا در مناطق مدیترانه ای می روید و خوش خوراک است.
می توانید از این سبزی در کنار انواع غذاها استفاده کنید یا از آن دمنوش تهیه کرده و میل نمایید.

رازیانه

رازیانه (Foeniculum vulgare) گیاهی دارویی و بسیار پرخاصیت است که خانم ها می توانند با استفاده از آن بسیاری از مشکلات مربوط به دوره های ماهانه خور را برطرف کنند، از جمله این مشکل ها کم خونی ناشی از از دست دادن خون زیاد در دوران قاعدگی است.
رازیانه منبع غنی از آهن است که با افزدون آن به وعده های غذایی خود یا تهیه دمنوش رازیانه می توانید از کم خونی ناشی از فقر آهن جلوگیری کنید.

نعناع

نعناع (Mentha) گیاهی معطر و بسیار پر کاربرد است که در اکثر خانه ها از آن استفاده می شود. مصرف نعناع در کنار غذا ها باعث کمک به هضم غذا می شود و گوارش را تسریع می کند. جالب است بدانید که نعناع منبع مناسبی از آهن است و به رفع کم خونی کمک می کند. همچنین مصرف آن در رژیم غذایی روزانه باعث جلوگیری از مشکلات مربوط به کن خونی می شود. توجه کنید که مصرف بیش از حد این گیاه ممکن است باعث ایجاد عوارض گوارشی شود پس اعتدال را در مصرف آن رعایت کنید. می توانید نعناع را به صورت خام و پخته در انواع غذا ها و یا به صورت دمنوش مورد استفاده قرار دهید.

کنجد

دانه های کنجد مملو از آهن ، مس ، روی ، سلنیوم و ویتامین B6 ، فولات و ویتامین E هستند. اضافه شدن منظم دانه های کنجد سیاه به رژیم غذایی باعث بهبود سطح هموگلوبین و جذب آهن می شود.
حدود 1 قاشق غذاخوری دانه کنجد سیاه برشته خشک کنید ، با یک قاشق چایخوری عسل مخلوط کرده و به شکل توپ درآورید. این ماده مغذی را به طور منظم مصرف کنید تا سطح آهن شما افزایش یابد.

گیاهان و غذاهایی که برای درمان کم خونی استفاده می شود.

اگرچه هیچ نوع غذای خاصی برای درمان کم خونی وجود ندارد. با این حال ، رژیم غذایی سالم پر از برخی از انواع غذاها به کنترل کم خونی کمک می کند و درمان دقیق بستگی به نوع کم خونی و علل آن دارد. با این حال ، برخی از غذاها شامل چندین نوع مواد مغذی هستند که قادر به حمایت و افزایش تعداد گلبول های قرمز خون در همه موارد هستند. برخی از این مواد غذایی به شرح زیر است :

ریشه چغندر

چغندر یکی از بهترین داروهای طبیعی برای کم خونی محسوب می شود. این ماده خون را در بدن افزایش می دهد و با تامین اکسیژن بدن را تمیز می کند.می تواند این ماده به انواع غذاها بیفزایید یا آب آن را بگیرید و پس از مخلوط کردن با یک قاشق آب لیمو ترش تازه، میل نمایید.

سبزیجات برگ دار

سبزیجات برگ دار ، به ویژه سبزیجات تیره ، منبع مهمی از آهن هستند و برخی از انواع آن حاوی اسید فولیک هستند. نمونه هایی از سبزیجات برگدار اسفناج و کلم پیچ است. اما مهم است که بدانید اگرچه برخی از انواع سبزیجات برگ دار مانند اسفناج و کلم حاوی آهن هستند. با این حال ، حاوی اگزالات است. که ممکن است باعث جذب آهن شود ، بنابراین ؛ برای درمان کم خونی تنها نمی توان به خوردن سبزیجات برگدار تکیه کرد ، اما باید به عنوان بخشی از رژیم غذایی مورد استفاده قرار گیرد.

غلات

غلات منبع غنی از آهن هستند و همانطور که میدانید یکی از علت های اصلی ایجاد کم خونی در بدن فقر آهن است.
نمونه هایی از غلات حاوی آهن: لوبیا چشم بلبلی ،سویا، لوبیا چیتی ، لوبیا قرمز، نخود فرنگی و…

آجیل و دانه ها

بسیاری از آجیل ها و دانه ها حاوی آهن هستند ، اما بهتر است به صورت خام مصرف شوند ، از جمله: دانه های کدو تنبل ، بادام هندی ، پسته و دانه های کنف، دانه شاهدانه ، آجیل کاج ، تخمه آفتابگردان و بادام.

ملاس

ملاس که محصول فرعی فرآیند تصفیه قند است ، حاوی مقادیر زیادی از مواد مغذی مثل آهن و منگنز است که به تامین مواد مغذی طبیعی بدن کمک می کند. وباعث افزایش تولید گلبول های قرمز خون می شود.

میوه ها

مصرف میوه های حاوی ویتامین C نقش موثری در کاهش کم خونی و علائم مرتبط با این بیماری دارند. ویتامین C به جذب آهن در بدن کمک می کند و از بروز کم خونی ناشی از فقر آهن جلوگیری می کند. میوه هایی همچون کیوی، آلو زرد و میوه هایی که حاوی آهن هستند همچون موز، انبه، انار، هلو، خرمالو و شلیل سرشار از آنتی اکسیدان ها هستند و نیاز بدن به املاح و مواد مغذی را تامین می کنند.

خرما، کشمش، عسل، مویز و گیاهانی همچون افسنتین و دارچین نیز نقش موثری در بهبود علائم کم خونی و پیشگیری از این بیماری دارند.

هنگام مصرف گیاهان دارویی به موارد زیر توجه کنید :

گیاهان و رژیم غذایی ذکر شده برای مقابله با کم خونی، برای افرادی که در سلامت کامل به سر می برند و هیچ گونه سابقه بیماری خاص یا مصرف دارو ندارند، می تواند بسیار مفید باشد. اما توصیه می شود برای اطمینان خاطر از تاثیر هر یک از گیاهان دارویی بر روی بدن شما حتما با پزشک واجد شرایط مشورت کنید و سپس اقدام به استفاده نمایید. چون شرایط فیزیکی و پاسخ های جسمانی هر فرد در مقابل هر گیاه دارویی با فرد دیگر متفاوت است و ممکن است گیاه خاصی در عین حال که برای یک فرد بسیار سودمند بوده برای شخص دیگر ایجاد عوارض بکند.
بنابراین توصیه ما این است که برای جلوگیری از هرگونه واکنش آلرژیک، تداخل دارویی یا ایجاد عوارض ناخواسته حتما قبل از استفاده از هر نوع گیاه دارویی با داروی گیاهی با پزشک متخصص مشورت نمایید تا گیاهی مناسب با شرایط جسمانی شما را معرفی نماید.
خانم های باردار و شیرده به هیچ عنوان مجاز به استفاده خودسرانه از رژیم های غذایی و گیاهان دارویی خاص نیستند، چون ممکن است باعث آسیا به جنین و نوزاد گردد.
افرادی که تحت درمان دارویی هستند و از بیماری های زمینه و مزمن رنج می برند،نباید بدون تجویز پزشک اقدام به مصرف خودسرانه نسخه های طب سنتی نمایند.

سوالات متداول

آیا درمان های گیاهی می توانند جایگزین درمان دارویی مشکل کم خونی شوند؟

گیاهان سرشار از آنتی اکسیدان ها و مواد مغذی هستند که استفاده از آن ها در طولانی مدت برای بدن بسیار مفید است و تاثیرات قابل توجهی برای سلامتی کلی جسم و حتی روان دارد. استفاده از گیاهان و رژیم غذایی سالم یک عامل موثر و غیر قابل انکار در پیشگیری از کم خونی است.اما توجه داشته باشید که وقتی بیماری به حدی پیشرفت می کند که پزشک تشخیص درمان دارویی می دهد، دیگر نمی توان با اجتناب از دارو ها موثر بر درمان کم خونی و اکتفا به مصرف گیاهان دارویی مشکل آنمی را حل کرد. در ابو موارد دارو ها اولویت دارند و مصرف گیاهان دارویی نیز در کنار آنها و با مشورت پزشک می تواند کمک کننده باشد و حتی روند درمان را نیز بسیار تسریع نماید. اما به هیچ عنوان توصیه نمی شود که درمان های گیاهی را به صورت خودسرانه جایگزین درمان دارویی و مکمل های خود نمایید.