چوغان نام گیاهی با گل های قرمز رنگ است که به صورت علف هرز می روید این گیاه در خاک های شور به خوبی رشد می کند. منبع خوبی از مواد مغذی و آنتی اکسیدان هاست. چوبک با خواص میکروب کشی، ضد عفونی کننده، ضد سم شناخته می شود. در این مطلب پس از آشنایی مختصر با گیاه چوغان به شرح خواص و فواید دارویی این گیاه خواهیم پرداخت.
چوغان
چوغان (Seidlitzia rosmarinus) گیاهی به شکل درختچه بسیار کوچک، یکساله ، با برگ های سوزنی، ساقه های پوشیده از کرک و گلدار است. چوغان پوستی به رنگی تیره و کبود دارد که در برخی قسمت ها صاف و در برخی دیگر پوشیده از کرک است. برگ های این گیاه حالت کشیده و نوک تیز دارند و گل ها نیز به شکل سنبل بر روی یک پایه و به صورت مجموعه ای می رویند. ریشه های چوبک حالت استخوان مانند و سخت دارد، در واقع پوسته ریشه بسیار ضخیم و دارای شیارهای طولی است که رنگ کرمی یا زرد دارد، قسمت های داخلی شیار ها اغلب سفید رنگ است. چوغان به نام های متعدد شناخته می شود. چوغان در واقع نامی به زبان ترکی است. گیاه چوغان طبع گرم و خشک دارد و مزه‌ی تلخی دارد. چوغان به دلیل طعم تلخی که دارد اگر در آب حل شود کف غلیظی ایجاد نی کند. تدجهذو
نام هاي ديگر گياه چوغان
چوغان نانی به زبان ترکی است. البته این گیاه نام های دیگری نیز دارد که عبارتند از :
چوبه
چوبک اشنان
آذربو
فلان
گلیم شوی
غاسول
اسپرون
چوبک
عرطنیثا
صابونیه
عرطنیثه
فول العرب
صابونی
سطرونیون
خواص درمانی چوغان
چوغان طبع گرم و طعم تلخ دارد. ریشه این گیاه بیشترین کاربرد درمانی را دارد، به عبارت دیگر خواص دارویی چوبک منحصر به ریشه اش می باشد. البته توجه کنید که ریشه جوغان حاوی درصد بالایی ساپونین است که نوعی ماده سمی بوده و استفاده بيش از حد از آن می تواند خطرناک باشد. حداکثر میزان مصرف چوبک ، مقدار 2 گرم به صورت محلول ور 200 سی سی آب است. خوردن 5 گرم از این گیاه قطعا ک‌نده است.
از جمله خواص چوغان عبارتند از:
عطسه آور
چوغان خاصیت عطسه آوری دارد. بویون این گیاه می تواند منجر به عطسه های مداوم و طولانی شود. استفاده از عصاره دمنوش چوغان به طدزت قطره در بینی می تواند به با گردن گرفتگی بینی و سایر گرفتگی های مجاری تنفسی کمک کند. از این خاصیت چوغان می توان برای کاهش، علائم زکام استفاده کرد. توجه کنید که چوغان عطسه آور قوی می باشد و استفاده از آن برای خانم های باردار مجاز نیست.
درمان درد مفاصل و سیاتیک با چوبک
چوغان گیاهی مناسب برای تسکین درد های مفصلی و درد سیاتیک است. در طب سنتی نسخه های مختلفی همچون ضماد چوغان به همراه سرکه، تنقیه محلول چوغان و نیز ضماد خاکستر ریشه این گیاه با سرکه برای تسکین و کاهش درد های سیاتیک و درد مفاصل وجود دارد.
برای بهره مندی از این خاصیت می توانید ریشه جوغان را بسوزانید و خاکستر آن را پس از مخلوط کردن با سرکه در محل درد ضماد کنید.
درمان طاسی
چوغان می تواند در درمان طاسی و افزایش رشد موها نیز موثر باشد. برای استفاده از این ویژگی گیاه چوغان کافیست جوشانده این گیاه را برای شستن سر استفاده نمایید.
درمان سوزاک
برای درمان یوزامی می توان از جوشانده چوغان استفاده کرد. به این صورت که حدود یک گرم از ریشه جوغان را با حدود 100 سی سی آب جوشانده و پس از صاف کردن میل کرد.
تسکین خارش و التهاب پوست
پوست بدن ممکن است در صورت قرار گرفتن در معرض عوامل تحریک کننده و شرایط خاص دچار التهاب و خارش شود. چوغان نقش موثری در تسکین خارش های بدن دارد. برای اینکه بتوانید با استفاده از گیاه چوبک خارش بدن را از بین ببرید، کافیست مقدار 5 گرم چوبک را با 200 سی سی آب بجوشانید و محلول حاصل را پس از سرد شدن به نواحی ملتهب و خارش دار بدن بمالید.
تسکین سرفه
چوغان می توان درمانی گیاهی و موثر برای انواع سرفه ها باشد. برای تسکین سرفه باید از دمنوش چوبک استفاده کرد. تهیه دمنوش چوبک نیز به این ترتیب است که مقدار یک گرم از این گیاه را در 100 سی سی آب جوش ریخته و اجازه دهید تا 20 دقیقه دم بکشد، سپس آن را صاف کنید و دمنوش را نیم ساعت قبل از صرف غذا میل نمایید.
درمان کیست و عفونت رحم با چوبک
از چوغان در بسیاری از نسخه های طب سنتی برای درمان انواع عفونت ها و کیست های رحم و تخمدان استفاده می شود. یکی از معروف ترین ترکیبات چوغان برای درمان عفونت رحم، ترکیب این گیاه با گل گاوزبان، گل ماهور و رازیانه است. این دمنوش را با عنوان دمنوش ضد عفونت بانوان میتوانید از عطاری ها تهیه کنید. چوبک خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد عفونی کننده دارد ه می تواند باعث سلامت رحم و تخمدان ها شود. البته استفاده از این گیاه برای این منظور بهتر است با مشورت پزشک متخصص طب سنتی انجام شود.
درمان زخم و نیش حشرات
چوغان خاصیت ضد عفونی کننده و ضد سم دارد، بنابراین می تواند برای پاکسازی محل زخم ها و نیز محل گزیدگی حشرات از آن استفاده کرد. برای رفع جرم و عفونت زخم می توان دمنوش صاف شده جوغان را در محل زخم مالید یا محل زخم را با آن شست و شو داد. همچنین مالیدن چوبک روی محل گزیدگی حشرات علاوه بر تسکین درد و ضد عفونی کردن به عنوان پادزهر نیز عمل کرده و سم را از بدن خارج می کند.
چوغان برای کبد
برای سلامت هر چه بیشتر کبد و از بین بردن بیماری های مربوط به کبد همچون یرقان می توان از چوبک استفاده کرد. برای درمان یرقان 5 گرم چوغان را در یک لیتر آب جوش ریخته و دمنوش تهیه کنید. از این دمنوش روزانه سه فنجان به مدت هفت روز میل نمایید. برای درمان بیماری های کبد و بهبود عملکرد آن نیز می توانید 2 گرم چوغان را در 100 سی سی آب جوش ریخته و پس از این که ده دقیقه دم کشید، آن را صاف کنید و قبل از غذا بنوشید. در صورت تمایل می توانید دمنوش خود را با عسل شیرین کنید.
چوبک برای قاعدگی
چوغان قاعده آور است و می توان از آن برای بازکردن قاعدگی در هنگام تاخیر عادت ماهیانه استفاده کرد. در مورد مقدار مصرف چوبک برای تنظیم قاعدگی با توجه به وضعیت جسمانی خود باید با پزشک متخصص در زمینه طب سنتی مشورت نمایید.
چوغان برای لاغری
اگر قصد لاغر شدن و کاهش وزن با استفاده از گیاهان دارویی را دارید، چوبک گیاهی موثر در زمینه است که می توان با تهیه دمنوش از این گیاه و مصرف آن نیم ساعت قبل از هر وعده غذایی، لاغر شد. چوغان نقش موثری در کنترل اشتها و کاهش وزن دارد.
سایر خواص چوبک
-ادرار آور است و به پاکسازی بدن از سموم و مواد زائد کمک می کند.
-درمان نقرس
-خرد کردن و کمک به دفع سنگ های کلیه و مثانه
-کنترل سطح اسید اوریک
-تقویت کننده قوای جنسی
-درمان آنژین، ورم لوزه ها، گلو درد و رفع انواع گرفتگی های مجاری تنفسی
-تسکین درد های سرین
-درمان سکسکه
-درمان ورم طحال
-درمان زونا
عوارض جانبی و مضرات چوغان
با وجود تمام این فواید و کاربرد های درمانی گیاه چوغان، حاوی مقدار قابل توجهی ساپونین است که ماده ای سمی و خطرناک برای سلامت انسان می باشد، بنابراین مصرف بیش از حد چوبک می توان تهدیدی برای سلامت و حتی جان انسان باشد. برخی از منابع طب سنتی بر این باورند که حداکثر میزان مصرف چوبک باید 5 گرم باشد چون مقدار بیشتر باعث مرگ خواهد شد. برخی منابع دیگر نیز مصرف مقادیر کمتر از 20 گرم را ایمن می دانند. در مورد نحوه و میزان مصرف چوغان با توجه به مشکل سلامتی خود بهتر است با پزشک متخصص در زمینه طب سنتی مشورت نمایید.
برخی از عوارض جانبی چوبک عبارتند از:
-مصرف مداوم و طولانی مدت چوبک می تواند به سلامت دندان ها آسیب برساند و باعث خرابی آن ها شود.
-برخی از افراد در صورت استفاده از چوبک دچار خارش در ناحیه مثانه می شوند.
سوالات متداول
آیا استفاده از جوغان در دوران بارداری مجاز است؟
چوغان خاصیت قاعده آور دارد بنابراین استفاده از آن در دوران بارداری به هیچ وجه توصیه نمی شود، چون خطر سقط جنین را افزایش می دهد. چوبک به حدی برای سلامت جنین خطرناک است که حتی بوییدن و استنشاق آن نیز برای خانم های باردار ممنوع می باشد.