Menu
تربد گیاهی بالارونده از خانواده پامچال ها است. این گیاه خاصیت دارویی دارد. قسمت مورد استفاده ترید عموما ساقه زیر زمینی آن است که حاوی صمغ رزینی می باشد. تربد در طب سنتی و نسخه های به جا مانده از گذشته کاربرد گسترده ای داشته است و از آن برای بهبود درد مفاصل، بهبود وضعیت گوارشی، کاهش تب، افزایش حجم ادرار و… استفاده می شده است.
تربد ( indian jalap) گیاهی چند ساقه و بالارونده با نام علمی Operculina turpethum می باشد. این گیاه برگ های قلبی شکل همچون نیلوفر و عشقه دارد و سطح برگ ها پوشیده از کرک هستند. تربد گیاهی گلدار است و گلهای آن معمولا به رنگ کبود یا آبی دیده می شوند. این گیاه دارویی طبع گرم و خشک دارد . تربد بومی هندوستان است ولی در قسمت هایی از ایران همچون خراسان نیز وجود دارد. قسمت اصلی مورد استفاده تربد، ساقه زیر زمینی آن می باشد، به عبارتی ریزوم های تربد استفاده دارویی دارند. ساقه های زیر زمینی گیاه به شکل استوانه به قطر حدود یک سانتی متر و اندازه حدودی 10 سانتی هستند. پوسته بیرونی ساقه ها رن گ تیره مایل به قرمز دارد ولی اگر ساقه شکسته شود مغز سفید رنگی دارد که حاوی قطرات ریز صمغ رزینی می باشد. این صمغ ماده موثر اصلی گیاه تربد است که در درمان بیماری های مختلف از جمله درد مفاصل مورد استفاده قرار می گیرد. ساقه زیر زمینی تربد طعم و مزه ی خاصی ندارد پس از خوردن حالت تهوع آوری را ایجاد می کند. تربد مرغوب و اصل معمولا شکننده و ترد است و به راحتی شکسته شده و به حالت پودر در می آید. در گذشته این گیاه با نام هایی همچون تُربِد، تُربید، تُربُد، ترید، تریپوتا و… شناخته شده است. موضوع اصلی مورد بحث ما در این مطلب ریزوم ها یا ریشه های گیاه تربد هستند که در واقع قسمت مورد استفاده این می باشند و خاصیت دارویی دارند.
هر گیاه دارویی به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی خاص از دیگر گیاهان متمایز می شود. تربد نیز از این قاعده مستثنی نیست. طبق آزمایش های انجام گرفته و تجزیه و تحلیل های مختلف اصلی ترین ترکیبات شیمیایی موجود در ریشه تربد عبا اند از :
-گلوکوزید
– تور پتین
-جالاپین
-جالاپیک اسید،
-والریانیک اسید
-لیپوئیک اسید
-تامپی کولیک اسید
– بتا متیل اسکولتین
-اگزالات کلسیم
-مانیتول
-قندها
-نشاسته و…
تربد گیاهی دارویی است که از آن در کتب طب سنتی گذشته بار ها نام برده شده است. از جمله خواص اصلی این گیاه ملین بودن و رفع درد مفاصل است. در ادامه به شرح خواص بیشتری از این گیاه می پردازیم :
تربد یک ملین محرک و قوی است. نام این گیاه در لغت نامه دهخدا به معنی ماده‌ای که باعث اسهال می‌شود، آورده شده است. به عبارتی تربد می تواند باعث تحریک حرکت روده ها و تحریک دفع مدفوع سفت شده به صورت اسهال شود. دقت کنید که دوز مصرفی این ماده به عنوان ملین بسیار مهم است چون به سرعت تاثیر می گذارد و ممکن است باعث ایجاد کم آبی در بدن باشد. از خاصیت ملین بودن تربد می توان برای پاکسازی روده ها و دستگاه گوارش استفاده کرد.
تربد ادرارآور است و جز گیاهان دارویی دیورتیک طبقه بندی می شود. استفاده از تربد باعث افزایش دفعات دفع ادرار و در نتیجه پاکسازی بدن از سموم و مواد زائد می شود. زیاده روی در استفاده از تربد در این زمینه می تواند برای بدن مشکل ساز باشد و آن را با کم آبی شدید روبه رو کند.
کولیک دردی آزاد دهنده است که معمولا در نوزادان تازه متولد شده بسیار شایع است. در طب سنتی استفاده از ساقه تربد به صورت گرم و له شده می تواند در تسکین کولیک نوزادان بسیار مفید باشد . همچنین این ماده را اگر به پشت زنان مالیده و ماسا» دهند می تواند به ترمیم بافت های رحم و سایر زخم های ایجاد شده در زایمان کمک کند.
تربد گرم و خشک است و میتواند بلغم و رطوبت ناشی از آن را دفع کند. همچنین رطوبت رحم و معده را از بین می برد و برای کاهش میزان صفرا نیز بسیار مفید است.
می گویند تربد می تواند به هنگام مار گزیدگی و عقرب گزیدگی بسیار مهم باشد. هنور اطلاعات کافی در این زمینه دردست نیست. به عبارتی ضماد ترید می تواند زهر ناشی از نیش مار یا عقرب را از بین ببرد یا از میزان سمیت ٱن بکاهد.
مفاصل به مرور زمان و با کهولت سن معمولا دچار درد و مشکلات سلامتی می شوند. از جمله بیماری های مربوط به مفصل و استخوان ها می توان به نقرس، روماتیسم، آرتروز و…اشاره کرد. جالب است بدانید که استفاده از ضماد تربد بر روی مفاصل می تواند در تسکین درد ناشی از روماتیسم و نقرس بسیار مفید باشد.
تربد می تواند در برطرف کردن سرفه های ناشی از رطوبت معده بسیار مفید باشد. از طرفی اگر با روغن بادام و تخم کتان ترکیب شود، در درمان سرفه های مزمن و طولانی مدت که اغلب با درد سینه همراه هستند، بسیار موثر خواهد بود. همچنین می توان تربد را با زنجبیل و نبات مخلوط کرده و برای مدت کوتاهی گرم کنید. این مخلوط در رفع سرفه‌های مرطوب موثر خواهد بود.
جالب است بدانید که تربد می تواند در برطرف کردن برخ مشنکلات عصبی و روانی نیز بسیار مفید باشد. معمولا برای درمان صرع، جنون و مالیخولیا، تربد را با پودر هلیله کابلی مخلوط کرده و می خورند.
تربد بر خلاف طبع گرم و خشک خود، می تواند در از بین بردن علائم تب مفید باشد. از این گیاه در کتب قدیمی طب سنتی به عنوان تب بر یاد شده است.
هیچ گاه نمی توان به طور دقیق دوز دقیق مصرف این گیاه را برای افراد مختلف تعیین کرد. چون افراد مختلف از نظر شرایط سلامت جسمانی، سن و سابقه بیماری های مختلف مزمن با یکدیگر متفاوت هستند و باید با در نظر گرفتن این شرایط مقدار مصرف یک گیاه دارویی را تعیین کرد اما در برخی منابع آمده است که دوز مصرفی دم کرده ریشه تربد در روز 20 گرم، خوردن پودر تربد 12 گرم و صمغ رزینی آن 3 گرم در روز است و نباید از این مقدار تجاوز کند.
نمی توان گفت که هیچ گیاه دارویی به دلیل طبیعی بودن، بی ضرر است. اگر دارو های گیاهی مانند گیاه تربد به اندازه و در دوز های تعیین شده مصرف نشوند، مس تواند بسیار خطرناک باشد و عوارض جبران ناپذیر بر جا بگذارد.
– مصرف تربد طبع گرم و خشک دارد و افراد گرم مزاج باید در مصرف آن احتیاط کنند.
-خانم های باردار و شیرده بدون مشورت با پزشک مجاز به استفاده از گیاه تربد نیستند. تربد می تواند باعث تحریک عادت ماهانه و سقط جنین شود.
-کسانی که از مشکلات گوارشی رنج می برند به ویژه افراد مبتلا به زخم های گوارشی نباید از تربد استفاده کنند چون این گیاه محرک دستگاه گوارش است و می تواند باعث بدتر شدن اوضاع بیماری این افراد شود.
-اگر مبتلا به آپاندیسیت هستید از مصرف تربد خودداری کنید چون باعث بدتر شدن علائمی همچون حالت تهوع، درد شکمی و استفراغ خواهد شد.
تربد نیز مانند سایر گیاهان دارویی به دلیل اثرات درمانی که بر بدن انسان دارد می تواند با برخی از دارو ها تداخل داشته باشد در ادامه به چند مورد از این دارو های اشاره می کنیم:
ترید ادرار آور است و مصرف همزمان آن با دارو های دیورتیک می تواند بدن را با مشکل کم آبی جدی روبه رو کند.
همانطور که اشاره کردیم تربد یک ملین محرک استو اگر همزمان با دارو های محرم مورد استفاده قرار گیرد باعث تحریک غیر عادی روده ها شده و بدن با مشکل کمبود آب و مواد معدنی روبه رو می سازد.
دارو های حاوی لیتیم معمولا ادارت آور هستند و از این طریق باعث افزایش سطح لیتیم در بدن می شوند. از طرفی تربد نیز ادرارآور است و مصرف همزمان آن با قرص های حاوی لیتیم باعث افزایش فیر عادی سطح لیتیوم در بدن و عوارض جانبی خطرناک می شود.
تربد گیاهی با اثرات تقریبا قوی می باشد، گاه در برخی موارد برای کاستن از میزان تاثیر گذاری این گیاه در موارد خاص آن را با روغن بادام یا پسته چرب میکنند تا از آثار آن بر بدن بکاهند،این نوع تربد را تربد تدبیر شده می نامند.