Menu
شیرخشت مانی درواقع ترشحات قندی گیاهان است که به دلیل فعالیت های مربوط به حشرات روی آن ها ایجاد می شود که ماده ای سفید کمی مایل به زرد و شیرین است، در فارسی به آن شیرخشت و شیر خاشاک می گویند و نام علمی آن Cotoneaster nummularia می باشد، این ماده از گونه های کوتوناستر از خانواده گل سرخ حاصل می شود و از زمان های دور در درمان بعضی از بیماری ها کاربرد داشته، اهمیت مصرف آن در درمان زردی نوزاد از جمله کاربردهای مهم آن به حساب می آید.
گیاه کوتوناستر که شیرخشت را از آن می گیرند در اصل نوعی درختچه است که ارتفاع آن ۱ تا ۱.۵ متر می شود، شاخه های جوان و باریکی دارد که قهوه ای تیره و متمایل به سیاه هستند، شاخه های سال قبل قهوه ای متمایل به خاکستری هستند، برگ های گیاه نیمه چربی و بیضی کشیده هستند، طول آن ها ۴ تا ۱۸ و عرضشان ۵ تا ۱۳ میلی متر است، با قاعده ای باریک، نوک تیز یا گرد و منقارک غضروفی کوچک، سطح زیر این برگ ها با کرک های مخملی نمدی و خوابیده خاکستری پوشیده شده است.
گل آن کوچک و به قطر حداکثر ۷ میلیمتر است که کاسبرگ هایی سه گوش دارد و رنگشان قرمز یا سبز که حاشیه قرمز دارد هستند، فصل گل دادن این گیاه اوایل بهار است، اگر این درخت در شرایط اقلیمی خوبی باشد شیره فراوانی از آن استخراج می شود ولی اگر شرایط اقلیمی بد باشد رشد آن کند شده و شیره مطلوبی نخواهد داشت.
گونه های مختلف این گیاه به نام های مختلفی شناخته می شود که متناسب با منطقه توسط اهالی آن جا نام گذاری شده است در ادامه گونه های معروف آن را بر می‌شماریم
نام: رازقی و ایرقی
منطقه: منجیل و قوشخانه
نام: چالته و چالگو
منطقه: ارسباران
نام: داغ هیواسی و دارگیزیگ
منطقه: آذربایجان غربی
نام: کرچوب
منطقه: کتول
نام: وشور و راشگر
منطقه: عمارلو
نام: خرپنو و وجرد
منطقه: پلزنگوله و سیاه بیشه
نام: شیرخشت
منطقه: دره کرج
نام: بجا
منطقه: رودبار
نام: وجل
منطقه: آمل و کجور
نام: شویر و آرهجوره
منطقه: شیرین سر قزوین
نام: بوق
منطقه: سردشت
نام: ارغوان
منطقه: مریوان
از مهم ترین فواید این گیاه این است که خاصیتی مسهل دارد و می تواند به کاهش تب کمک کند، مصرف آن برای تقویت معده و جگر مفید است و می تواند به رفع زردی در نوزادان کمک کند، علاوه بر این برای روشن تر کردن پوست هم به کار می رود و تاثیر زیادی در متعادل کردن مزاج بدن دارد.
مصرف شیر خاشاک به درمان یبوست کمک می کند، این ماده از انگبین های دارویی به حساب می آید که با انگبین های غذایی گز انگبین و گز علفی فرق دارد، خاصیت اسهالی آن اذیتی به همراه ندارد و به سادگی می تواند معده را پاک کند، علاوه بر این بعد از اسهال موجب یبوست نمی شود. طبق تجویز زکریای رازی مصرف ۱۰ تا ۱۵ گرم از آن به عنوان ملین و ۴۰ تا ۶۰ گرم از آن به عنوان مسهل می تواند در دستور کار پزشک طب سنتی قرار گیرد.
طبق سابقه ای که از طب سنتی مکتوب دیده شده است استفاده از این گیاه به دلیل مزاج معتدل دارو برای نوزادان رایج بوده است و باعث درمان زردی در نوزاد می شود، البته امروزه شرایط متفاوت است و در صورت زردی داشتن نوزاد حتما باید تحت نظر پزشک کودک او را معالجه کنید و در صورتی که پزشک این گیاه را تایید کرد می توانید به میزانی که او تجویز می کند از آن استفاده کنید، استفاده به صورت خودسر به هیچ وجه توصیه نمی شود.
برای متعادل کردن طبع خود می توانید از این ماده کمک بگیرید، شیرخاشاک تاثیر بسزایی در رفع صفرا دارد و می تواند به بهبود وضعیت گوارشی و درونی بدن کمک کند.
طبق تجربه های به دست آمده در طب سنتی شیرخاشاک گیاهی مفید برای کاهش حرارت معده به حساب می آید که تقویت کننده جگر و احشا مختلف درون بدن است و حتی می تواند به بهبود کارکرد قلب نیز کمک کند.
می توانید از این ماده ضماد و یا ماسکی مناسب برای پوست درست کنید و آن را روی پوست خود اعمال کنید، این ماده می تواند باعث روشن تر شدن پوست شود.
اگر دچار سرفه و خشکی سینه هستید نیز می توانید سراغ شیرخاشاک بروید، این گیاه خشونت سینه و حلق را رفع می کند و می تواند باعث صاف شدن سینه و درمان سرفه شود، البته مصرف آن در زمان سرماخوردگی بهتر است تحت نظر پزشک و با تجویز او صورت گیرد.
اگر مشکل عطش دارید یا دچار استسقا شده اید بهترین روش این است که مقداری از شیرخاشاک را در دهان خود بگذارید و اجازه دهید تا آب شود، این ماده خاصیتی خنک کننده دارد و باعث رفع تشنگی می شود، علاوه بر این می تواند گرمازدگی را هم درمان کند و به همین جهت در فصل تابستان می تواند پر کاربرد باشد.
اهمیت این ماده در درمان تب بسیار بالاست، خاصیت خنک کننده ای که دارد به کاهش دمای بدن کمک می کند و خاصیت مسهل آن باعث دفع سریع شده تب را به سرعت کاهش می دهد.
درمان حصبه
درمان سرخک
پیشگیری از نرمی استخوان
درمان برونشیت
درمان برفک دهان
از بین بردن تبخال اطراف دهان
با اینکه این ماده فواید زیادی دارد اما مصرف زیاد آن مضر است و می تواند باعث اسهال و حالت تهوع شود، علاوه بر این شیرخاشاک نفخ آور است و منی را در مردان رقیق می کند، باعث افزایش سرعت انزال هم می شود و به طور کلی مصرف مداوم آن برای روابط زناشویی خوب نیست، کسانی که از بیماری خاصی رنج می برند یا داروی خاصی مصرف می کنند قبل از مصرف این ماده حتما باید با پزشک خود مشورت کنند.
روغن بادام و رازیانه را مصلح این ماده دانسته اند، می توان از ترنجبین هم وزن آن نیز استفاده کرد.
گیاهانی که با شیرخاشاک در یک دسته قرار می گیرند:
بیدخشت، ترنجبین، ون انگبین، شکر تیغال، شکر گز و بیست انگبین.
این ماده هر چه تکه های بزرگ تری داشته باشد و سفیدتر باشد شیرینی خالص تری دارد، وقتی آن را در دهان می گذارید سریع آب می شود و زبان را شیرین و سرد می کند، این شیرینی با عسل و شکر فرق دارد.
به این نقطه توجه کنید که این ماده از همان ابتدای ترشح به تدریج روی ساقه گیاه روی هم انباشته می شود و مزه شیرینی دارد و خاصیت مغذی آن هم هست و همین ها دلیل خوبی برای جذب حشرات، قارچ ها و شته ها به حساب می آید، این موجودات روی شیره می چسبند و نمی توانند فرار کنند که در نتیجه باعث آلودگی ترشحات صمغی می شوند و شکل مدفون دارند، خرید صمغ بهداشتی از این جهت حائز اهمیت است که بسیاری از کشاورزان این ماده را بدون توجه به این مسئله جمع کرده و در انبارهای آلوده می گذارند، بسیاری از خانواده ها نیز بی توجه به این اتفاق آن ها را خریداری کرده و مثلا به نوزاد خود می دهند که این مشکلات مختلفی برای نوزاد پیش می آورد.
این ماده معمولا به سه شکل در بازار عرضه می شود: اشکی، تخته ای و چرب.
این نوع از ماه به شکل قطعات متبلور سوراخ دار و اشک مانند عرضه می شود که قطر آن یک انگشت بوده و از بقیه انواع آن خالص تر است، در بازار بین المللی به آن شیرخاشاک سیسیلی می گویند و رنگ آن سفید با طعم شیرین است که میزان تهوع آور بودنش بسیار کم است.
این نوع که به آن تکه ای یا کروی هم می گویند رنگ زرد تیره ای دارد که خالص نیست اما طعم شیرینی دارد، هر چند نامطبوع تر از نوع قبلی به حساب می آید.
نوع چرب این ماده ناخالص ترین نوع است که دارد فاسد می شود، ارزان تر از انواع دیگر است و البته خواص کمتری هم دارد.
با ایجاد شکاف در دیواره درخت.
این ماده طبعی معتدل دارد.