Menu
سؤال اساسی این است که آیا اصلا می توان تاریخ شروعی برای عطاری در نظر گرفت؟ تاریخچه عطاری چیست؟ از زمانی که بشر زندگی را آغاز کرده از طبیعت، بیماری ها و آسیب ها را به ارث برده و برای درمان دردها به خود طبیعت پناه برده است
تمام تمدن های بزرگ بشری چه قبل از میلاد مسیح و عصر بابلیان باستان و چه در دنیای صنعتی امروز از عطاری بهره برده اند، چه پزشکانی که همراه ارتش های سرزمینشان به مناطق مختلف سفر می کردند تا گیاهان دارویی جمع کنند و چه پزشکان مشهور یونان و روم و مصر که از پاپیروس برای نوشتن خواص گیاهان استفاده می کردند.
در متون قدیم هند نیز گیاهان به مسهل و مسکن دسته بندی شده اند و بخش مهمی از طب سنتی چین علاوه بر طب سوزنی شامل گیاهان دارویی است.
استفاده از گیاهان به عنوان درمان های اولیه از دوران ماقبل تاریخ وجود داشته است و حتی انسان اولیه نیز از خواص گیاهان برای رفع برخی مشکلات خود بهره می برده است.
تاریخچه استفاده از گیاهان برای درمان انواع بیماری ها به سال های قبل از میلاد برمی گردد. در گذشته های دور پزشکان همواره به جمع گیاهان و بررسی خواص آنان می پرداختند و در صورت اطمینان از آنها برای رفع مشکلات مربوط به سلامتی افراد بهره مند می شدند. در ایران از زمان شکل گیری شهر نشینی عطاری رواج دارد. در زمان ساسانیان تنها افرادیکه در دانشگاه جندی شاپور درس خوانده اند، صلاحیت تجویز دارو و درمان افراد را داشته اند چرا که در این دانشگاه آثار بزرگان چون بقراط تدریس می شد و افراد آگاه تربیت می شدند.
عطاری از دوره باستانی بعنوان داروخانه سنتی کارایی داشت. بجای داروهای شیمیایی فرآورده های گیاهان مانند: دمنوش، روغن، عرق و مرهم بفروش میرسید. متصدی و عطار تخصص بالایی در علوم گیاهی و طب سنتی را داشت.
عطاران مواد اولیه را بصورت داروهای خانگی، کالاهای آماده و داروهای گیاهی می فروختند. هنگامی که تنباکو هنوز در درمان پزشکی استفاده می شد، از طریق عطاری فروخته می شد. پایه اصلی یک عطاری ، علاوه بر ارائه مشاوره و درمان پزشکی به عموم مردم، مخلوط کردن سفارشی داروها بود. برخلاف داروخانه های امروزی، عطار می توانست چندین دارو را با درخواست پزشک ترکیب کند.
بیمارستان، داروخانه مدرن و حتی مشروب فروشی شاخه های جدا شده از عطاری قدیمی میباشند. یعنی عطاران باید همانند پزشک عمل میکردند. بر اساس علائم بیان شده از طرف شما دارویی متشکل از اجزای گیاهان برای رفع و بهبود بیماری شما تجویز میکردند. گاهی اوقات فقط پودر ترکیب می شد ، گاهی اوقات آن را با کمی عسل یا آب مخلوط می کردند تا قرص تهیه شود، و گاهی اوقات آن را به شکل مایع مخلوط می کردند تا مصرف شود. عطارها بر اساس تجربه کسب کرده طی چندین سال میتوانستند به خوبی تشخیص دهند که چه مقدار از گیاه یا دارو میتواند درد در هر منطقه از بدن را التیام بخشد. برای تبدیل شدن به یک عطار همه کاره، باید سال ها در حرفه عطاری کارآموز بودند و این حرفه را فرا میگرفتند.
جمع آوری گیاهان دارویی برای مغازه عطاری، آماده سازی وسایل برای انجام کارهای خود و جاروکشی و نظافت مغازه مراحلی بود که یک عطار حرفه ای پشت سر گذاشته بود. همچنین مانند درمانگاه مرهم و پمادی آماده برای پانسمان انواع زخم یا شکستگی استخوان فراهم بود.
از سال 1800 نوع دیگری از عطاری ظهور کرد. دیگر لازم نبود به مغازه عطاری بروید، چون فروشندگان دوره گرد به شما مراجعه می کردند و داروهای خود را می فروختند. اکثر این داروها بر پایه الکل ساخته شده بودند و بسیاری از آنها حاوی مواد مخدر سنگین مانند هروئین و کوکائین بودند. در حالی که ممکن بود در واقع عضله سرد یا کشیده را التیام ندهند، اما باعث می شدند بیمار احساس بهتری داشته باشد. بسیاری از مواقع دلال ها نمی گفتند که همه مواد تشکیل دهنده آنها چیست و ادعا میکردند که دارویشان همه بیماری های شمارا یکجا درمان خواهد کرد!
تا شروع قرن 19، عطار ها همه وظایف پزشک عمومی، جراح، دندانپزشک، چشم پزشک و مامایی را به عهده داشتند. حتی محصولاتی مانند الکل و داروهای شیمیایی بدست عطاران بسیار ماهر کشف و ساخته شده اند. تا قرن 19 ، داروخانه ها کارهای بیشتری انجام دادند. آنها محصولاتی مانند الکل و داروها را ارائه کردند که برای ساخت آنها نیاز به متخصص یا شیمیدان دارد.
یکی دیگر از مهارت هایی که باید یک عطار دارا باشد این است که باید بدانند شکل ظاهری هر گیاه چگونه میباشد. باید بدانند کدام قسمت از گیاه را برداشت کنند، سپس در زمان مناسب برای برداشت آن اقدام نمایند. برخی از عطاران باغی داشتند که در آن همه گیاهان دارویی خود را پرورش می دادند و برخی برای جمع آوری گیاهان به حومه و اطراف شهر ها میرفتند.
اولین تجسم یک عطاری مترادف با یک پزشک مدرن در زمان بابل باستان بود. بابلیان باستان علائم و درمان بیماران را در 2600 سال قبل از میلاد ثبت کردند. قدیمی ترین و کاملترین آرشیو داروهای باستانی داروسازی در پابیروس ابرز مصر باستان یافت می شود. پاپیروس ایبرز که حدود 1500 سال قبل از میلاد مسیح نوشته شده است، شامل بیش از 800 دستور العمل و روش درمانی است که جد طب مدرن می باشد.
در آغاز عصر شکوفایی، در اوایل سال 1700، عطار ها متداول ترین پزشکان خدمات پزشکی و دارویی بودند. پیشرفت های قابل توجهی را در نهاد پزشکی در سراسر جهان به ارمغان آورد. استاندارد اسلامی پزشکی، که برای نیم هزاره بهتر پابرجا بود، به عنوان ستون فقرات انقلاب پزشکی آینده عمل کرد.
شکوفایی عطاری همراه با پیشرفتهای گسترده در فناوری و درک علمی، یک انقلاب فکری را به همراه داشت. در اوایل دهه 1800 ، شیمیدانها منبع اصلی خرده فروشی پزشکی شدند. با افزایش برق، ماشین آلات و صنعتی شدن عطاری سنتی به تدریج دکنار گذاشته شد و عطار ها فقط وظیفه فروش داروی گیاهی را داشتند نه تجویز دارو و درمان بیماران.
در ایران نیز مانند تمام جهان عطاری از دوران باستان به یادگار مانده و هنوز نقش پررنگی در زندگی ایرانیان دارد، در روز به دنیا آمدن رستم در شاهنامه می بینیم که از مرهمی گیاهی که با شیر ترکیب شده و در سایه خشک شده برای زخم رودابه استفاده می شود که همین خشک کردن گیاه در سایه و به دور از نور خورشید برای حفظ خواص آن، توصیه ای است که امروز هم در نگه داری داروها به قوت خود باقیست، شاید با یادآوری ابن سینا و رازی بیشتر بتوان به جهانیان فخرفروشی کرد.
درمان های گیاهی در ایران پیشینه ای سه هزار ساله دارند و به شکل های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند، در ایران حدود دو هزار و سیصد نوع از انواع گیاهان موجود جزء گیاهان معطر و دارویی هستند که بیش از چهارصد و پنجاه نوع از آن ها در عطاری ها به فروش می رود
در کشور ما بیش از 2000 نوع گیاه با خاصیت دارویی و معطر وجود دارد که هر کدام کاربرد خاص خود را دارد.
بیشتر افراد کهنسال نیز به نوعی با خاصیت گیاهان دارویی آشنا هستند و در زندگی روزمره خود از آنها استفاده می کنند.