Menu
بیش فعالی در کودکان که گاه با اختلال کمبود توجه نیز همراه است، از جمله اختلالات رایج در عصر حاضر می باشد. کودکانی که با این مشکل مواجه هستند اغلب بی قرارند و نمی توانند تمرکز کافی روی موضوع واحد در مدت طولانی داشته باشند. بیش فعالی یک اختلال عصبی رشدی است که در دوران کودکی رخ می دهد و تا بزرگسالی با اشکال و علائم مختلف ادامه می یابد.
هیچ دلیل روشن و دقیقی برای اینکه چرا رخ می دهد وجود ندارد. اما مطالعاتی وجود دارد که ارتباط آن را با برخی عوامل ثابت کرده است. درمان دارویی در کنترل علائم موثر است اما استفاده از آن جایگزین رفتار درمانی و تربیتی نمی شود.هیچ تحلیلی برای تشخیص این اختلال وجود ندارد. بنابراین، تشخیص باید توسط متخصص انجام شود.
در صورت وجود بیش از یک عامل خطر، هیچ راهی برای پیشگیری از آن وجود ندارد، اما راه هایی وجود دارد که ممکن است بروز آن را کاهش دهد.در ادامه شمارا را با بیش فعالی و داروهای گیاهی موثر در کنترل یا درمان آن آشنا خواهیم کرد.
اختلال بیش فعالی (Add، ADHD) یک بیماری مزمن است که میلیون ها کودک را تحت تاثیر قرار می دهد و اغلب تا بزرگسالی ادامه می یابد. این بیماری شامل ترکیبی از مشکلات، مانند مشکل در حفظ توجه، بیش فعالی و رفتار تکانشی است. مشکلات عملکرد اجرایی اغلب در افراد مبتلا شایع است. کودکان و بزرگسالان مبتلا نیز ممکن است با اعتماد به نفس پایین، روابط آشفته و عملکرد ضعیف در مدرسه دست و پنجه نرم كنند. مشکل اصلی این کودکان عدم توانایی در یادگیری یا انجام درست فعالیت ها نیست، بلکه نمی توانند تمرکز خود را به صورت طولانی مدت روی موضوعی واحد متمرکز کنند.
کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است در مدرسه مشکل داشته باشند. همچنین ممکن است رفتارهای تکانشی از خود نشان دهند، مانند:
-خارج از نوبت صحبت کردن
-قایم کردن چیزها
-ضربه زدن به دانش آموزان دیگر
-مشکل ماندن در صندلی خود
اگر بیش فعالی در کودکان جدی گرفته نشود و تا بزرگسالی ادامه داشته باشد ممکن است باعث ایجاد مشکلات زیر شود :
– توجه کوتاه
-مشکل در محل کار
-مشکل در به خاطر سپردن اسامی، اعداد یا اطلاعات
-اگرفردبیش از حد مضطرب باشد، ممکن است دچار اضطراب یا افسردگی شود.
در بسیاری از موارد، بزرگسالانی که بیش فعالی را تجربه می کنند، علائم آن را در کودکی نشان می دهند.
کودک غالباً نمی تواند به جزئیات توجه کند یا به دلیل عدم توجه در تهیه تکالیف خود یا هنگام انجام سایر فعالیت ها اشتباهاتی مرتکب شود.
اغلب اوقات، کودک در حین انجام برخی کارها، تکالیف مدرسه یا در حین بازی نمی تواند هوشیار بماند و به نظر می رسد که کودک حتی زمانی که مستقیماً به او نزدیک می شود به آنچه گفته می شود گوش نمی دهد.
کودک در انجام یا پیروی از دستورالعمل ها مشکل دارد و اغلب در انجام تکالیف یا سایر وظایف خود ناموفق است.
کودک در هنگام تهیه تکالیف یا انجام کارهای دیگر در سازماندهی مشکل نشان می دهد.
کودک از انجام وظایفی که دوست ندارد و نیازمند تلاش فکری است، طفره می رود، مانند: تکالیف در مدرسه یا مشاغل خانگی.
کودک مبتلا به این اختلال تمایل دارد چیزهایی مانند: کتاب، خودکار، اسباب بازی و ابزار را از دست بدهد.
کودک مبتلا به این اختلال می تواند خیلی راحت حواسش پرت شود.
کودک تمایل دارد برخی چیزها را فراموش کند.
کودک تحریک پذیر و ناآرام است، عصبی حرکت می کند و زیاد قوز می کند.
کودک تمایل زیادی به ترک کلاس دارد، یا در صورت انتظار برای مدت طولانی در جای خود بنشیند.
کودک تمایل به دویدن یا بالا رفتن دارد و گاهی این رفتارها را اغراق آمیز و نامناسب انجام می دهد.
بیشتر اوقات کودک نمی تواند آرام بازی کند.
کودک در بیشتر مواقع همیشه فعال و متحرک به نظر می رسد.
کودک تمایل دارد بیش از حد صحبت کند.
کودک تمایل دارد قبل از اینکه تمام سؤال را بشنود پاسخ دهد.
بیشتر اوقات کودک نمی تواند منتظر نوبت خود بماند و به نوبت پایبند باشد.
وقتی دیگران در حال صحبت یا بازی هستند، کودک تمایل دارد حرفش را قطع کند یا گیج شود.
در رفتار افراد مبتلا به بیش فعالی و رفتار تکانشی بین پسران و دختران تفاوت وجود دارد:بیش فعالی پسران غالب است، در حالی که بی توجهی دختران غالب است.
در دختران، بی توجهی عمدتاً رویاپردازی است، در حالی که بیش فعالی پسرها تمایل به بازی یا انجام کارهای پوچ و بی هدف است.
پسرها تمایل کمتری دارند و از دستورات معلمان خود یا سایر بزرگسالان پیروی می کنند، که باعث می شود رفتار مشکل ساز بیشتر به چشم بیاید.
اگر متوجه شدید که برخی از رفتارهای کودک شما اغلب بیش فعال یا بی توجه است، ممکن است دلیلی وجود داشته باشد که شک کنید که رفتار کودک شما ناشی از این اختلال است، اگر:
ادامه این رفتارها برای مدت بیش از شش ماه.
ظهور این رفتارها بیش از چند بار.
کودک مدام در مدرسه برای دیگران ایجاد مزاحمت می کند ، چه در حین بازی و چه در حال انجام سایر فعالیت های روزانه.
روابط کودک با بزرگسالان یا با همسالانش مشکل ساز است.
اگر پزشک فکر می کند که بیش فعالی ناشی از یک بیماری زمینه ای است، ممکن است داروهایی برای درمان آن عارضه تجویز کند.
بیش فعالی ممکن است ناشی از یک بیماری روانی نیز باشد. در این صورت ممکن است پزشک شما را به یک متخصص سلامت روان ارجاع دهد. متخصص ممکن است دارو، درمان غیر دارویی یا هر دو را تجویز کند.
-وراثت (بیشتر موارد).
-قرار گرفتن در معرض سموم محیطی، مانند سطوح بالای سرب، جیوه یا آفت کش کلرپیریفوس، در دوران بارداری یا در سنین پایین.
-وزن کم هنگام تولد.
-کمبود اکسیژن.
-سیگار، الکل یا مواد مخدر در دوران بارداری.
بیش فعالی اگر به موقع تشخیص داده نشود و اقدامات لازم برای کنترل آن صورت نگیرد، می تواند عوارض زیر را به دنبال داشته باشد :
-بدتر شدن سلامت روانی .
-شکست، عملکرد ضعیف علمی و حرفه ای و بیکاری.
-گرفتار شدن در مشکلات قانونی یا ارتکاب جرم.
-بروز مکرر تصادفات رانندگی و موارد دیگر.
-روابط اجتماعی متشنج
-سوء مصرف و اعتیاد به مواد مخدر و الکل.
-اقدام به خودکشی
اگرچه پیشگیری از آن دشوار است (اگر بیش از یک عامل خطر وجود داشته باشد تقریبا غیر ممکن است)، راه هایی وجود دارد که ممکن است بروز آن را کاهش دهد. اما مطالعات کافی برای اثبات اثربخشی آن وجود ندارد:
-کودک را در دوران بارداری و یا در سال های اول زندگی خود در برابر هرگونه آلاینده محیطی مانند سرب (رنگ دیوار حاوی آن)، جیوه و آفت کش ها محافظت کنید.
-از استعمال دخانیات به خصوص در دوران بارداری (چه مادر یا پدر) یا حتی حضور در مکان هایی که افراد سیگاری زیاد هستند، خودداری کنید.
همیشه می توان از گیاهان دارویی برای کاهش بسیاری از مشکلات مربوط به سلامت جسمانی و روانی کمک گرفت، به شرطی که انتخاب و مصرف این گیاهان آگاهانه و بر اساس دانش و اطلاعات کافی صورت بگیرد. در ادامه به چند مورد از گیاهان دارویی موثر در کنترل علائم مربوط به اختلال بیش فعالی کودکان اشاره می کنیم. توجه کنید که استفاده خودسرانه از این گیاهان به هیچ عنوان توصیه نمی شود، چون نوع بیش فعالی و شدت آن در کودکان با یکدیگر متفاوت است و استفاده از درمان های جایگزین همچون گیاهان دارویی در این موارد بهتر است با تجویز و تشخیص پزشک صورت بگیرد. گیاهانی همچون آب قاشقی، گیاه راعی، نعناع، جینسینگ، گوست درخت کاج و… می توانند در این باره مفید باشند.
زعفران ادویه ای نام آشنا و ارزشمند است که خواص بسیاری در بهبود روحیه و خلق و خود دارد. استفاده از زعفران در کودکان مبتلا به بیش فعالی می تواند با افزایش روحیه و نشاط از بروز افسردگی در سنین بالاتر در این افراد جلوگیری کند. می توان از زعفران به عنوان ادویه در غذا ها استفاده کرد یا از آن دمنوش تهیه کنید.
تخم کتان سرشار از اسید چرب امگا 3 است که برای کودکان بیش فعال توصیه می شود. امگا 3 در روند بهبود و کاهش علائم بیش فعالی مفید است. می توان. از تخم کتان به صورت های مختلف استفاده کرد. از روغن تخم کتان نیز می توان به این منظور استفاده نمود.
کندر دوست مغز است و در بهبود عملکرد های شناختی بسیار مفید می باشد. از کندر می توان برای تقویت حافظه و تمرکز و جلوگیری از آلزایمر استفاده کرد. طبق برخی شواهد کندر در تسکین علائم بیش فعالی کودکان نیز مفید است. می توان از پودر کندر یا جویدن آن به صورت آدامس، صبح ها به صورت ناشتا برای این منظور استفاده کرد. توجه کنید که مدت زمان استفاده از کندر نباید طولانی باشد چون موجب ایجاد عوارض ناخواسته می شود.
برخی بر این باورند که مصرف کندر در هنگام بارداری می توان به باهوش شدن جنین کمک کند. توجه داشته باشید که استفاده از کندر در سه ماهه اول بسیار خطرناک است و خطر ایجاد بیش فعالی در کودکان را افزایش می دهد.
جو دوسر یکی از غلات پر طرفدار در وعده صبحانه است. این ماده نقش موثری در افزایش تمرکز و کاهش استرس ناشی از بیش فعالی دارد.
بیش فعالی اغلب با بی قراری و نبود آرامش همراه است، می توان از برخی دمنوش های گیاهی ضد استرس و آرامبخش برای بهبود علائم ناشی از این اختلال بهره گرفت. در ادامه به چند مورد از این دمنوش ها اشاره می کنیم :
گیاه بابونه خواص آرام بخش فوق‌العاده دارد و می توان از دمنوش این گیاه برای کاهش اضطراب و استرس و درمان افسردگی استفاده کرد. همچنین دمنوش بابونه در درمان اختلال خواب که اغلب در کودکان مبتلا به بیش فعالی به چشم میخورد بسیار موثر است. برای تهیه این دمنوش می توانید مقداری گل بابونه خشک را در آب جوش ریخته و اجازه دهید تا 10 دقیقه دم بکشد. سپس دمنوش را صاف کرده و برای اینکه خوشایند کودکان باشد آن را با عسل طبیعی شیرین نمایید. بهترین زمان استفاده از این دمنوش شب ها نیم ساعت قبل از خواب است، چون به داشتن خوابی آرام و آرامش ذهن کمک می کند.
بادرنجبویه از جمله گیاهان ضد استرس است. ترکیبات آرامش بخش موجود در این به بهبود کیفیت خواب و کاهش رفتار های تکانشی در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی کمک می کند. برای این منظور می. توانید از گیاه بادرنجبویه دمنوشی گیاهی تهیه کنید و آن را به کودک خود بدهید تا استرس و اضطراب ناشی از بیش فعالی در او کنترل شود و بتواند با آرامش بیشتری رفتار کند.
دمنوش، گیاهی سنبل الطیب نیز در رفع استرس، افسردگی و بهبود عملکرد شناختی همچون افزایش سطح تمرکز بسیار مفید است. دم کرده سنبل الطیب به داشتن خوابی راحت نیز کمک شایانی می کند. البته باید در مقدار مصرف این دمنوش به خصوص در کودکان احتیاط کنید چون دوز های بالای این دمنوش می تواند باعث ایجاد خوابی بسیار عمیق و حتی کما شود.
برای تهیه این دمنوش مقداری از ریشه خشک شده سنبل الطیب را به آب جوش اضافه کنید و اجازه دهید 20 دقیقه دم بکشد، سپس دمنوش را صاف کرده و در صورت تمایل آن را با عسل شیرین کرده و میل نمایید.
برای این منظور همچنین می توانید از پودر ریشه سنبل الطیب به مقدار یک قاشق چایخوری به ازای هر فنجان استفاده کنید.
گل ساعتی هم می تواند افزایش آرامش فرد و کنترل بی قراری و استرس او نقش موثری داشته باشد. می توانید از این گیاه دمنوش تهیه کنید. البته مصرف دمنوش گل ساعتی به صورت روزانه توصیه نمی شود.
علاوه بر درمان های دارویی و گیاهی می توان با استفاده از برخی روش های خانگی و ساده و اصلاح سبک زندگی به کنترل علائم ناشی از بیش فعالی کودکان کمک کرد. روش های بسیاری برای این کار وجود دارد که به چند مورد اشاره می کنیم :
داشتن تغذیه سالم و عدم استفاده از مواد تحریک کننده در درمان بیش فعالی بسیار موثر است. استفاده از غذا های غنی از املاح و ویتامین ها و مواد غذایی تازه و سالم می تواند نقش موثری در بهبود کیفیت زندگی و کاهش استرس اکسیداتیو داشته باشد. تغذیه سالم به بهبود خلق و خو، افزایش سطح تمرکز و بهره هوشی و بهبود کیفیت خواب کمک می کند و از این رو می تواند برای کودکان مبتلا به بیش فعالی بسیار مفید باشد.
برخی غذا ها وجود دارند که اگر صورت استفاده می توانند باعث تشدید علائم بیش بیش فعالی شوند. این مواد غذایی در افراد مختلف متفاوت است، مثلا برخی کودکان هنگام مصرف شکر واکنش های تکانشی از خود نشان می دهند یا برخی دیگر به مصرف فست فود ها. غذا های تند، نوشابه ها و برخی ادویه های واکنش نشان می دهند. والدین باید غذاهای آلرژن برای کودک خود را شناسایی کنند و به مرور زمان با کاهش مصرف این مواد، به طور کلی استفاده از آنها را کنار بگذارند.
ورزش کردن و داشتن فعالیت بدنی می تواند انرژی کودک بیش فعال را به صورت موثر تخلیه کند و از میزان بی قراری او بکاهد. توصیه می شود ورزش مورد علاقه کودک خود را شناسایی کنید و روزانه ساعتی را به ورزش کردن با او اختصاص دهید. این کار علاوه بر سلامت جسمانی کودک شما به آرامش روان و کاهش علائم بیش فعالی او کمک شایانی خواهد کرد.
استفاده از رفتار درمانی نیز از جمله راه های ساده و خانگی است که والدین می توانند به راحتی از آن برای کنترل کودک بیش فعال خود بهره بگیرند. برای این منظور یک متخصص تمرین هایی ساده مانند بازی های نقطه یابی یا پیدا کردن تفاوت بین دو تصویر را به شما پیشنهاد می دهد. با انجام این بازی ها می توانید به افزایش سطح تمرکز کودک خود بهره بگیرید.
-اگر کودک شما دچار بیش فعالی است سعی کنید رفتار کنترل شده ای با او داشته باشید و باعث تحریک او نشوید.
-تشخیص بیش فعالی در مودمان تنها توسط پزشک و انجام آزمایشات خاصی توسط او امکان پذیر است. بنابراین هر رفتار غیر عادی را نمی توان بیش فعالی نامید.
-تجویز دارو یا روش های گیاهی برای کنترل بیش فعالی تنها توسط پزشک باید صورت بگیرد.
-اقدام به خود درمانی نکنید. چون استفاده خودسرانه از گیاهان دارویی به ویژه در مورد کودکان می تواند عوارض جبران ناپذیری داشته باشد.
-ایجاد محیطی آرام و عاری از استرس برای بهبود علائم بیش فعالی کودکان ضروری است.
-نباید از اعمال خشونت برای کنترل رفتار کودک بیش فعال استفاده کنید چون نتیجه عکس خواهد داشت.
علائم این اختلال ممکن است در بزرگسالان آشکار نباشد. با افزایش سن بیش فعالی را کاهش یابد. اما ممکن است به تکانشگری و حواس پرتی خود ادامه داشته باشد .
قابل تشخیص نیست؛ زیرا ژن یا کروموزوم عامل بیماری ناشناخته است.