آیا دارو های گیاهی تاریخ انقضا دارند؟

گیاهان دارویی، ادویه ها و روغن های گیاهی، موادی هستند که اغلب در خانه همه افراد یافت می شود، این مواد معمولا به صورت طولانی مدت نگهداری می شوند و در صورت نیاز مورد استفاده قرار می گیرند. در این مطلب سعی داریم شما را با مدت زمان مفید نگهداری (تاریخ انقضا)از گیاهان دارویی آشنا کنیم.

تاریخ انقضا

تاریخ انقضا عبارت است از مدت زمانی که یک ماده مشخص خواص و فواید خود را حفظ می کند و استفاده از آن می تواند سودمند باشد. در صورت اتمام تاریخ انقضا خصوصیات و ویژگی های ماده تغییر می کند و حتی ممکن است برای بدن و سلامتی انسان بسیار مضر باشد.

آیا ادویه جات تاریخ انقضا دارند؟

ادویه ها یکی از پرمصرف ترین موادی هستند که در آشپزخانه ها یافت می شوند. اکثر ادویه های مانند زردچوبه، فلفل سیاه، آویشن و… به صورت آسیاب شده مورد استفاده قرار می گیرند.
ادویه های آسیاب شده معمولاً بین 2 تا 3 سال ماندگاری دارند و نمونه های رایج آن عبارتند از زنجبیل خشک، پودر سیر، دارچین آسیاب شده، پودر چیلی، زردچوبه آسیاب شده، فلفل دلمه ای آسیاب شده، هل آسیاب شده، پاپریکا آسیاب شده و فلفل قرمز خرد شده.
ادویه های کامل ماندگاری طولانی تری دارند به شرط اینکه در معرض هوا، نور و رطوبت کمتری قرار گیرند، که به آنها اجازه می دهد روغن های معطر و طعم خود را برای مدت طولانی تری حفظ کنند.اگر به درستی نگهداری شود، ادویه جات کامل می تواند تا 4 سال دوام بیاورد، نمونه های قابل توجهی از آن ها عبارتند از: فلفل، گشنیز، دانه خردل، زیره سیاه، زیره سبز، جوز هندی کامل، میخک، چوب دارچین، فلفل قرمز خشک، بادرنجبویه و… . توجه داشته باشید که علاوه بر شکل ظاهری یک ادویه ، طرز نگهداری آن نیز در طول مدت عمر آن را نقش موثری دارد. معمولا ادویه ها را باید در ظرف های تمیز، خشک و در بسته نگهداری نمود. اگر از ادویه های تاریخ گذشته استفاده نمایید ممکن است غذاهای شما عطر و طعم همیشگی را نداشته باشند. ادویه تاریخ گذشته معمولا منجر به مسمومیت نمی شود، اما طعم و رنگ غیر عادی آن قابل تشخیص است.
قرار نگرفتن ادویه ها در معرض هوا، گرما، نور و رطوبت کلیدی برای به حداکثر رساندن ماندگاری آنها است.بهتر است ادویه ها را در محیطی خنک، خشک و تاریک مانند کشوها نگهداری کنید و تا حد ممکن از اجاق گاز که ممکن است بر کیفیت ادویه تاثیر بگذارد، دور بمانند.ادویه جات را حتما در ظروف دربسته و بدون تخلخل (شیشه ها) نگهداری کنید، ظروف شیشه ای یا سرامیکی بهترین گزینه هستند، زیرا به راحتی تمیز می شوند و هوا و رطوبت را از بین می برند.ظروف پلاستیکی نیز یک گزینه محبوب هستند، اما معمولا هوابند نیستند و می توانند رنگ و بوی ادویه های مختلف را جذب کنند که این امر تمیز کردن این ظروف را دشوار تر می کند. اگرچه نیازی به نگهداری در یخچال نیست، اما ادویه های قرمز مانند فلفل قرمز و فلفل هندی اگر در یخچال نگهداری شوند رنگ خود را برای مدت طولانی تری حفظ می کنند و به همین ترتیب نگهداری ادویه های روغنی مانند کنجد در یخچال از خراب شدن آنها جلوگیری می کند.به خاطر داشته باشید که رطوبت می تواند به سرعت طعم و بافت ادویه ها را کاهش دهد که می تواند باعث جمع شدن یا پوسیدگی آنها شود و در صورت مشاهده کپک در ظروف ادویه باید فوراً آنها را دور بیندازید. ادویه ها را قبل از افزودن به غذاهای داغ با استفاده از قاشق از ظرف خارج کرده و در قابلمه غذا بریزید. چون ریختن مستقیم ادویه از ظرف حاوی آن باعث قرار گرفتن آن در معرض بخار و گرمای غذا می شود که این کار طول عمر ادویه را ماهش می دهد.

دارو های گیاهی خشک و تاریخ مصرف آن ها

گیاهان دارویی را معمولا خشک می کنند و از آنها به صورت دمنوش یا پودر های گیاهی برای درمان مشکلات مختلف بهره می گیرند. هنگام تهیه این گیاهان معمولا به زمان نگهداری مفید آنها توجهی نمی شود و برای مدت های طولانی از آنها استفاده می کنند. توجه داشته باشید که عمر هر گیاه دارویی با توجه به شرایط نگهداری آن، مدت زمان محدودی است و نباید پس از گذشت این مدت زمان از آن استفاده شود، چون خاصیت و کارایی خود را از دست می دهد. برخی افراد بنابر این تصور اشتباه فکر می کنند گیاهان دارویی را می توانند هر چقدر که می خواهند نگهداری کنند و از مزایای آنها بهره مند شوند. درحالیکه مصرف گیاهی که تاریخ مصرف آن گذشته نه تنها یودی برای سلامتی ندارد،بلکه می توانند آسیب های جبران ناپذیری را به بدن وارد نماید.
ماندگاری گیاهان خشک اگر از درجه حرارت بالا، رطوبت، گرد و غبار و همه تأثیرات محیطی دور باشد،
معمولاً از 1 تا 3 سال به طول می‌انجامد و از بارزترین نمونه‌های آن می‌توان به ریحان، آویشن، رزماری، برگ بو، شوید، جعفری، گشنیز، نعنا، مرزنجوش و مریم گلی اشاره کرد. البته برخی از گیاهان دارویی هستند که به همان شکلی که در طبیعت وجود دارند، خشک می شوند. در این صورت طول عمر آنها تا 4 سال نیز می تواند دوام داشته باشد.

اما نکته مهم این است که از کجا بدانیم هر گیاهی چه مدت ماندگاری مفید دارد؟

معمولا گیاهان دارویی را از عطاری ها و فروشگاه های معتبر تهیه می کنیم، اگر ماده ای که می خرید به صورت فله ای است می توانید از عطار یا فرد متخصص در حوزه گیاهان دارویی از تاریخ انقضا آن مطلع شوید و با توجه به مدت زمان ماندگاری آن گیاه، مقداری از آن را تهیه نمایید. برخی محصولات و دمنوش های خشک گیاهی نیز در بسته بندی های معتبر ارائه می شوند که معمولا بر روی بسته بندی محصول تاریخ مصرف و انقضا آن درج شده است است. توجه کنید که همیشه دارو های گیاهی را به اندازه مصرف خود تهیه کنید و از انبار کردن آن ها به مقدار زیاد خودداری نمایید.

شرایط نگهداری گیاهان دارویی

علاوه بر موارد فوق شرایط نگهداری گیاهان خشک شده دارویی نیز در طول عمر آنها نقش موثری دارد. معمولا مکان های گرم و مرطوب مثل اطراف اجاق گاز، محل های مانند یخچال که رطوبت دائم دارد و مکان های نورگیر، جای مناسبی برای نگهداری از گیاهان دارویی نیست. چون گرما، رطوبت و نور از جمله عوامل اصلی فساد این گیاهان است است. بهترین محل برای نگهداری این مواد، کابینت های خنک، خشک و تاریک است حدالامکان کمترین تماس را با سایر مواد غذایی داشته باشند. می توانید برای نگهداری گیاهان خشک شده از کیسه های پارچه ای تمیز و خشک استفاده نمایید. ظروف در بسته شیشه ای نیز گزینه مناسبی برای این منظور هستند.
اگر در نگهداری گیاهان دارویی دقت لازم را به خرج ندهیم یا آنها را بیش از زمان مقرر نگهداری کنیم، معمولا دچار فساد می شوند. فاسد شدن برخی از این مواد را می توان از روی ظاهر آنها تشخیص داد که تیره و کدر می شوند و تازگی خود را از دست می دهند. برخی گیاهان نیز به طورمشخص عطر و طعم خود را از دست می دهند و این مورد قطعا روی خواص آنها نیز تاثیر می گذارد.
توصیه ما این است که حتما قبل از تهیه گیاهان دارویی از مدت زمان مفید برای نگهداری آنها اطلاع یابید و پس از آن با توجه به تاریخ انقضا محصول و میزان مصرف خود اقدام به خرید نمایید.
از مصرف گیاهان دارویی که مدت زیادی از نگهداری آنها می گذرد، جدا خودداری نمایید. چون این مواد تحت تاثیر عوامل محیطی و گذر زمان خواص درمانی خود را از دست داده اند و چه بسا برای بدن بسیار مضر باشند و باعث ایجاد عوارض شوند.

عرقیجات گیاهی هم تاریخ انقضا دارند!

عرقیات گیاهی ور واقع عصاره های گیاهان دارویی هستند که از تقطیر بخار برگ، ریشه، ساقه و گلهای برخی از گیاهان تهیه می شوند. در خلوص عرقیجات با هم متفاوت است و برخی از آنها درصد آب بیشتری نسبت به بقیه دارند، هر چه در درصد آب به کار رفته تر ترکیب یک عرق گیاهی کمتر باشد، آن ماده عطر و طعم قوی دارد و اثرات درمانی آن نیز قوی تر خواهد بود. از انواع عرقیات گیاهی می توان به عرق نعناع، عرق کاسنی، عرق بید، عرق بادرنجبویه و… اشاره کرد.
عرقیات گیاهی هم مانند سایر مواد دارویی که از گیاهان به دست می آید تاریخ انقضا دارند و نباید پس از گذشت مدت زمان معین، نگهداری و مصرف شوند. به طور معمول تاریخ انقضا عرقیجات گیاهی بر روی بطری محصول قید می شود و این زمان به طور میانگین 1 تا 3 سال است.
شرایط نگهداری عرقیات گیاهی نیز در مدت زمان ماندگاری آنها تاثیر گذار است. سعی کنید از نگهداری این مواد در بطری های پلاستیکی خودداری نمایید، چون پلاستیک بر ترکیبات عرق گیاهی تاثیر منفی می گذارد. بطری های شیشه ای رنگی و تیره بهترین ظروف برای نگهداری این مواد هستند. اگر بطری شما شفاف است می توانید با فویل آلومینیومی دور آن بپیچید، این کار به ماندگاری بیشتر محصول مورد نظر کمک می کند.
نکته دیگر در نگهداری عرقیجات، محل نگهداری آنهاست، آشپزخانه مکانی گرم و مرطوب است و به هیچ وجه گزینه مناسبی برای این کار نیست. سعی کنید از مکان های تاریک و خشک وخنک برای اینکار استفاده نمایید. یخچال نیز محل مناسبی برای نگهداری عرقیجات گیاهی است.
عرق های گیاهی اگر تازه باشند معمولا ظاهر شفاف دارند، کدر رسوب و تشکیل رسوب در بطری حاوی این مواد نشان از فساد آنها و رشد قارچ و باکتری ها درون این مواد است. بنابراین اگر متوجه این تغییرات در عرقی گیاهی شدید، از مصرف آن خودداری کنید و آن را دور بیندازید.
از مصرف عرقیات گیاهی که تاریخ مصرف آنها گذشته جدا اجتناب نمایید، چون این مواد با گذشت زمان خاصیت خود را از دست می دهند واستفاده از آنها باعث بروز عوارض ناخواسته مانند مسمومیت های شدید، مشکلات گوارشی حاد و حتی بثورات پوستی می شوند.
هنگام تهیه عرقیات گیاهی نیز حتما توجه داشته باشید که محصولی استریل شده، با بسته بندی مناسب تهیه کنید که تاریخ تولید و انقضا آن بر روی محصول درج شده باشد.

تاریخ انقضا در روغن های گیاهی

روغن های گیاهی یکی دیگر از مواد گیاهی هستند که مورد استفاده افراد قرار می گیرند و هر کدام خواص و فواید خاص خود را دارند. برخی از این روغن های استفاده خوراکی و موضعی دارند و برخی تنها به صورت موضعی قابل استفاده هستند. روغن ها تاثیر مثبتی در رفع مشکلات بدن از جمله بیماری های پوست و مو، التهاب مفاصل همچون آرتروز و روماتیسم، مشکلات گوارشی، رفع اسپاسم و آروماتراپی دارند. از جمله روغن های گیاهی پرمصرف می توان به روغن آرگان، روغن بادام شیرین، روغن ترنج، روغن زیتون و… اشاره کرد.
روغن های گیاهی را معمولا در بطری های شیشه ای تیره رنگ می توان تهیه کرد. استفاده از بطری تیره مانع از بروز تاثیر محیط بر روی روغن داخل بطری می شود و فعل و انفعالات موثر در فساد روغن را به حداقل می رساند. سعی کنید تا حد ممکن این مواد را در جای خشم و خنک قراردهید و آنها از تابش نور خورشید دور نگهدارید.
بر خلاف تصور عموم که بر این باورند که روغن های درمانی فاسد نمی شوند، باید بگوییم که این مواد نیز عمر مفید محدود دارند و پس از گذشت زمان معینی خواص خود را از دست می دهند. روغن ها معمولا در اثر فساد دچار تغییر رنگ و بو می شوند و حتی ممکن است حالت سیالی خود را نیز از دست بدهند.
هنگام خرید روغن های گیاهی حتما از اعتبار بسته بندی و اصل بودن روغن مورد نظر اطمینان حاصل کنید و سعی کنید روغن ها را به مقدار کم تهیه کنید تا از فساد آنها جلوگیری شود. برخی از بسته بندی های معتبر روغن های گیاهی تاریخ تولید، ترکیبات و تاریخ انقضا محصول را بر روی آن درج می کنند که می تواند یک عامل کمک کننده در پیشگیری از فساد این مواد باشد.
استفاده از روغن هایی که تاریخ مصرف آنها گذشته باعث بروز بثورات پوستی خطرناک، خارش، التهاب و حتی مشکلات داخلی و آسیله به ارگان های مختلف بدن می شود. بنابراین هنگام استفاده حتما به تازه و ارگانیک بودن روغن گیاهی توجه نمایید.

در پایان به یاد داشته باشید که گیاهان و فرآورده های مشتق شده از آنها مانند انواع ادویه جات، عرقیات، روغن های گیاهی، دمنوش ها و پودرهای گیاهی با اینکه از طبعیت به دست می آیند و کاملا طبیعی هستند، اما نمی توان آنها را جاودانه در نظر گرفت و برای مدت های طولانی مورد استفاده قرار داد. چون محصولات گیاهی تازه همانقدر که برای بدن و سلامتی سودمند هستند اگر دچار فساد شوند و تحت تاثیر عوامل محیطی و گذر زمان خاصیت خود را از دست بدهند، می توانند بسیار آسیب رسان باشند.
حتما هنگام تهیه این محصولات به بسته بندی، نشان استاندارد و تاریخ مصرف آنها توجه داشته باشید، تا حد ممکن از تهیه محصولات فله ای که اطلاعات دقیق در مورد نحوه تهیه، زمان تهیه و مدت‌زمان نگهداری آنها ندارید،خودداری نمایید.
توجه داشته باشید که علاوه بر تاریخ انقضا و نوع محصول، شرایط و نحوه نگهداری از یک محصول گیاهی نیز می تواند بر مدت ماندگاری آن تاثیر بگذارد. حتما بعد از تهیه گیاهان دارویی و سایر محصولات گیاهی از نحوه صحیح نگهداری آنها اطلاع یابید.